Son günlerde en çok duyduğumuz terimlerden bir tanesi de CDS pirimi (kredi risk primi) oldu. Peki son günlerde sıkça duyduğumuz bu kredi risk primi nedir? Bir ülkenin kredi risk primi neleri etkiler?
CDS Primi Ne Demek?
Kredi risk primi en basit tabiri ile alınan bir kredinin geri ödeyip ödememe ihtimalinizi gösteren bir orandır. Alınan kredinin geri ödenip ödenmeyeceğini tespit etmeyi amaçlar. Kredi risk primi sadece ülkelerin kullandığı bir ölçek değildir. Şirketler de yatırım yapacakları şirket veya kişilerin kredi risk primlerine bakarlar. Yani bir ülke veya kurum karşısındaki kişinin ne kadar güvenli olduğunu bir nevi bu ölçek ile anlar. Bu ölçek doğrultusunda da karşısındaki kişiye faiz çıkarır. Örneğin bir ülkenin CDS primi 100 baz puan (yani %1) iken diğeri 300 baz puan ise (yani %3 ise) diğer ülkeler bu ülkelere kredi verirken, 100 baz puan CDS primi olan ülkeye %1 faiz ile, 300 baz puanı olan ülkeye %3 faiz ile kredi verecektir. Bunun yanında kredi risk primi çok yüksek olan ülkelere kredi vermeyecek olan ülkeler ve kuruluşlarda vardır.
Ülkeler veya kuruluşlar eğer verdikleri kredileri geri alamayacağını düşünürse hiç vermeme ihtimali de vardır. Bu durum şu an Rusya ile yaşanmaktadır. Avrupa ve ABD ile beraber bir çok ülke Rusya’ya kredi vermeyi durdurmuş durumda. Ayrıca kredi vermek bir yana Rusya’nın yurt dışında bulunan döviz rezervlerinin bir kısmına da el konulmuş durumdadır. Tabi bu durumun nedeni siyasidir. Rusya’nın Ukrayna’ya girmesi sonrası yaşanan bu durum Rus ekonomisinin temel gerçeklerin yansıtmamaktadır.
CDS (Kredi Risk Primi) Nasıl Belirlenir?
Bunu belirlemenin birçok yolu vardır. CDS primi belirlenirken en temelde bir ülkenin gelişmişlik düzeyine bakılır. Gelişmiş bir ülkenin borçlarını karşılayabileceği düşünülür. Bu bağlamda gelişmiş olan ülkelerde CDS primleri düşük olur. Borçlanırken çok daha düşük faiz oranları ile borçlanma imkânı elde ederler. Bunun yanında çok daha fazla kurum ve ülkeden borç alma fırsatı yakalarlar. Yatırımcılar da bu ülkeleri daha çok tercih eder.
Tüm bunların yanında net olarak bir CDS primi hesaplama formülü de bulunmamaktadır. Her kuruluş ve ülke farklı yöntemler kullanabilmektedir. Bunları yaparken ülkelerin veya şirketlerin gelişmişlik düzeylerine, borçlarını ödeme oranlarına, ekonomik göstergelerine, siyasi tutumlarına bakarak karar verirler. Bu nedenle bir formülde her şeyi yerine koyarak hesaplanabilecek bir şey değildir. Normalde ekonomik değerlerde siyasi değerler pek karıştırılmazken risk primi hesaplanırken siyaset de işin içine girebilir. Siyasi yorum ve analizler de CDS priminin yükselmesine neden olabilir.
Türkiye’nin CDS (Kredi Risk) Primi Kaç?
14 Temmuz 2022 itibari ile Türkiye’nin 5 yıllık kredi risk primi 900 baz puandır. Bu oran oldukça yüksek bir orandır. 2003 yılından bu yana görülen en yüksek değere ulaşmıştır. CDS primlerinde genel olarak 300 baz puan yani %3 sınır olarak kabul görmektedir. 300 Baz puanın üstünde kredi risk primi olan ülkelerin ekonomileri “kırılgan” olarak nitelendirilir. 300 Baz puanın üstündeki ülkelere kredi kurumları kredi vermek konusunda çekinceler yaşar. Verseler dahi çok yüksek faiz oranları ile borçlandırma yaparlar.
900 baz puan üzerini gören Türkiye’nin CDS primi ekonomiye olan güvensizliğin bir yansıması olarak görülüyor. Son olarak Kredi Derecelendirme Kuruluşu FITCH tarafından yapılan not indirimi ile beraber gelen söylemler de bunun göstergesi. Türkiye’nin yeni ekonomik model diye tanıttığı ve Türk Lirasının değerinin sert düşüşüyle sonuçlanan model devam ettiği sürece CDS primlerinin normale dönmesi zor gibi görünüyor.
Diğer Ülkelerin Kredi Risk Primi (CDS Primi) Kaç?
Daha anlaşılır olması için diğer ülkelere bakacak olursak Brezilya’nın kredi risk puanı 222’dir (yani yaklaşık %2,2). Dünya ekonomisi için önemli ülkelerden biri olan Çin’de CDS primi 85 baz puan seviyesinde bulunuyor. Yunanistan’ın 177’dir. Yani yaklaşık olarak yüzde %1,77’dir. Daha gelişmiş ülkelerden Hollanda’nın kredi risk puanı sadece 10’dur. Yani %0,1’dir. Yine gelişmiş olan ülkelerden Japonya’nın sadece 20’dir. %0,2 gibi düşük bir kredi risk puanı vardır. Almanya’nın yazının yazıldığı tarih itibari ile CDS puanı 15.30’dur. Yani yaklaşık olarak %0,15 bir CDS puanı vardır. Almanya bir ülkeden kredi almak istediğinde aldığı ülkenin faiz oranı + %0,15 ile kredi bulabilecekken Türkiye aldığı ülkenin faiz oran + %8,73 gibi yüksek bir oranla kredi alabilecektir.
Bir diğer örnek olarak ise Rusya’yı alabiliriz. Rusya Ukrayna işgali sonrasında CDS primi en yüksek olan ülkelerden oldu. Şu anda kredi risk puanı 13775 (13 Bin 775). Yani Rusya’nın şu anda herhangi bir ülkeden kredi alması neredeyse imkansız hale gelmiş durumda. Tabi Rusya petrol ve gaz üreticisi bir üke konumunda olduğundan bu durum onlar için idare ettirilebilir görünüyor. ABD ve AB tarafından uygulanan ambargolara rağmen Çin faktörü Rusya’nın ayakta kalmasını sağlıyor. Bu örnekte CDS priminin birçok etmenden etkilendiğini en güzel örneği. Bir ülkenin sadece ekonomik durumu CDS priminde etkili olmamaktadır. Ekonomisinin yanında siyasi ilişkileri, savaş-terör olayları vs, jeopolitik olaylar da önem CDS primini etkilemektedir.
Türkiye CDS Primi Neden Yüksek?
Türkiye’nin kredi risk puanının yükselmesinde birçok sebep etken olmakta. Tek bir sebep ile bu puan yükselmemekte. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi birçok etmen ile CDS primleri belirlenmekte. Bu sebepler arasında;
- Ülkemizde yükselmekte olan enflasyon, CDS primimizin artmasında etkili olan konulardan birisi. Enflasyonumuz son yılların en yüksek seviyesinde, bu da kredi risk priminin yükselmesine neden oluyor.
- Dış borçlarımızın artması yine CDS primlerimizin yükselmesinin bir diğer nedeni olarak karşımıza çıkıyor. Dış borçlarımızın artması, ödeyememe riskimizi artırdığından CDS’lere hemen yansıyor.
- Döviz kurlarındaki ani yükseliş ve yükselişin sebepleri de yine CDS puanımızın artmasının nedenlerinden biri olarak sıralanabilir.
- Rusya ve Ukrayna arasındaki savaş
- ABD Merkez Bankası Fed’in faiz artırımlarına başlaması
- Dünya Merkez Bankaları faiz artırım sürecine girmişken TCMB’nin faiz indirim sürecine girmiş olması
Bu ve benzeri nedenler Türkiye’nin CDS priminin yükselmesine neden oluyor. Türk Lirasının değerinin düşmesi aslında en büyük etken. TL’nin değerinin düşmesine neden olan etkenler de yine CDS priminin yükselişinin altında yatan en önemli faktörler olarak gösterilebilir.
CDS Primi Yükselirse Ne Olur?
Aslında yazıda da yer yer bahsetsek de, CDS priminin yükselmesinin birçok sonucu olmaktadır. Bu sonuçlardan en büyüğü yurt dışından kredi bulmanın zorlaşması, bulunsa dahi faizinin çok yüksek olması olacaktır. Bunun yanında kredi riski yüksek ülkelerden yatırımcılar da uzak durmayı tercih edecektir. Yatırımcılar da riski yüksek ülkeler yerine riski düşük ülkelere yönelecektir. Bu nedenle bir ülkenin kredi risk priminin yükselmesi o ülkeyi ekonomik açıdan büyük ölçüde etkileyecek ve para bulma kaynaklarını da kısıtlayacaktır.
CDS priminin aşırı yükselmesi Bank Run ve benzeri istenmyeen olaylara da neden olabilir. Bu nedenle dikkate alınmalı ve CDS puanının düşürülmesi için hükümetlerin çalışmalar yapması gereklidir.
Borsa İstanbul’da son haftalarda yaşanan yabancı satışları ile beraber hisse senedi piyasalarında yabancı payı dip seviyelere gelmiş durumda. Bunun nedenlerinden bir tanesi de CDS priminin 900 baz puana dayanmış olması. Yatırımcılar hem piyasaya gelmekte he de reel sektöre gelmekte çekiniyorlar. Türkiye’ye yatırımları belki daha fazla kar getirecekken, riske girmek istemiyorlar. Bu nedenle daha düşük risk primine sahip ülkelere yönelebiliyorlar. Dolayısı ile bir ülkenin risk primi, o ülke ekonomisi için her anlamda önemlidir denilebilir.
Bir yanıt bırakın